1 -منظور از وحدت مسلمین چیست وروش حضرت علی (ع)برای اتحاد مسلمین چگونه بود ؟

مقصود از اتحاد مسلمین، اتحاد پیروان مذاهب مختلف در عین اختلافات، در برابر بیگانگان است و متشکل شدن مسلمین است در یک صف در برابر دشمنان مشترکشان .مقصود از وحدت در سیره امام علی علیه السلام نیز بدین معناست که آن حضرت علی رغم آن که ولایت را حق خود دانسته و با خلفا اختلاف داشت و سیاست آن ها را نقد می کرد؛ ولی در هنگامی که دشمنان مشترک مسلمانان، اصل دین و مصالح عمومی امت اسلامی را تهدید می کردند، آن حضرت با خلفا همگرا شده و با آن ها همکاری می کرد. بنابراین معنای وحدت آن نیست که در جامعه اختلاف رنگ ها، زبان ها و... و اختلاف سلیقه ها، تضارب اندیشه و جناح بندی های سیاسی وجود نداشته باشد؛ زیرا در اسلام به انتقادهای سازنده، تضارب اندیشه و رقابت های سیاسی منطقی، سفارش شده و آن ها از اصول پذیرفته شده هستند که این عناصر معمولاً اختلاف آور می باشند. همین طور معنای وحدت آن نیست که اقلیتهای مذهبی از عقاید خود دست برداشته و عقیده ای واحد داشته باشند و یا سنّی ها شیعه و شیعیان سنی شوند؛ بلکه مقصود از وحدت آن است که همه افراد و گروههای یک جامعه با بهره گیری از عوامل وحدت و با اتخاذ سیاست های اصولی و منطقی در قبال سیاستهای خصمانه دشمن مشترک خود، متحد بوده و از اختلافات غیر معقول پرهیز کرده و اختلافات خود را با تبادل اندیشه حل نموده و با صلح و صفا در کنار هم زندگی کنند. وحدت ملی در جامعه اسلامی ایران نیز بدین معنا است که گروههای دلسوز نظام علی رغم اختلاف سلیقه ها و رقابت های سیاسی منطقی، باهم متحد شده و در برابر دشمنان نظام اسلامی صف واحدی را تشکیل دهند تا وحدت ملی در جامعه نهادینه شود.

قرآن از وحدت اسلامی به عنوان نعمت یاد کرده و اختلاف را در ردیف عذاب الهی قرار داده است.

2-- ضرورت ایجاد همبستگی از دیدگاه قرآن،پیامبرچیست؟

در اسلام وحدت اسلامی از اهمیت ویژه ای برخوردار است. قرآن در ضمن آن که همگان را به همگرایی و همبستگی فرا خوانده است؛ از وحدت اسلامی به عنوان نعمت یاد کرده و اختلاف را در ردیف عذاب الهی قرار داده است. «واعتصموا بحبل اللّه جمیعاً و لاتفرقوا واذکروا نعمة اللّه علیکم اذکنتم اعداءً فالّف بین قلوبکم فاصبحتم بنعمته اخواناً...»؛ همگی به ریسمان خدا چنگ زنید و پراکنده نشوید و نعمت خدا را برخود به یادآورید که چگونه دشمن یک دیگر بودید و او در میان شما الفت ایجاد کرد و به برکت نعمت او برادر شدید. «قل هوالقادر علی ان یبعث علیکم عذاباً من فوقکم او من تحت ارجلکم اویلبسکم شیعاً...» ؛ بگو او قادر است عذابی از طرف بالا و یا از زیر پایتان برشما فروفرستد و یا آن که لباس تفرقه و پراکندگی برشما بپوشاند...

در قرآن یکی از وظایف انبیاء رفع اختلافات و ایجاد امت واحده بیان شده است. پیامبراکرم صلی الله علیه و آله با بهره گیری از عوامل و محورهای وحدت و مبارزه با عوامل اختلاف، توانست امت منسجم ایجاد نماید. چنان که «جان دیون پورت» می نویسد: «... محمد یک نفر عرب ساده، قبائل پراکنده کوچک و برهنه و گرسنه کشورش را مبدل به یک جامعه فشرده وبا انضباط نمود...»

حضرت علی خود را شیفته و حریص ترین انسان نسبت به وحدت اسلامی دانسته است

ضرورت ایجاد همبستگی از دیدگاه حضرت علی(ع)

3. امام علی علیه السلام با شناخت دقیق از معارف قرآن و اتحاد حاکم در جامعه مدینة النبی صلی الله علیه و آله همه مسلمانان را به همبستگی فراخواند که نشان دهنده امکان وحدت اسلامی است: «والزموا السواد الاعظم فانّ یداللّه مع الجماعة. و ایاکم و الفرقة فان الشاذّ من الناس للشیطان کما انّ الشاذّ من الغنم للذئب الا من دعا الی هذاالشّعار فاقتلوه و لوکان تحت عمامتی هذه...» با اکثریت همداستان شوید که دست خدا همراه جماعت است؛ و از تفرقه پرهیز کنید که موجب آفت است. آن که از جمع مسلمانان به یک سو شود، بهره شیطان است، چنان که گوسفند از گله درماند، نصیب گرگ بیابان است...

همچنین علی علیه السلام از وحدت اسلامی به عنوان نعمت الهی یاد کرد: «بی گمان خداوند سبحان برجماعت متحد این امت، با این رشته همبستگی که پیوندشان داد، تا در سایه اش آرام گیرند و بدوپناه برند، با نعمت وحدتی منت نهاد که هیچ آفریده ای بهایش را در نمی یابد که از هربهایی پربهاتر است و از هر سترگی سترگ تر.» امام علی علیه السلام نیز همبستگی را زمینه ریزش فیض الهی دانسته و وحدت رایکی از ارمغان های بعثت پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله بیان کرد. همچنین او خود را شیفته و حریص ترین انسان نسبت به وحدت اسلامی دانسته و فرمود: لیس رجل ـ فاعلم ـ أحرص علی جماعة أمة محمد صلی الله علیه و آله و ألفتها منی، ابتغی بذلک حسن الثواب وکرم المأب...» این نکته را بدان هیچ کس از من بر اتحاد و همبستگی امت محمد صلی الله علیه و آله حریص تر نیست که بدان ثواب می جویم و فرجام نیک می طلبم... . ضرورت وحدت اسلامی بیشتر در برابر سیاست تفرقه انگیز دشمنان اسلام ظهور می کند. عزت مندی و آزادی در سایه شجره طیبه اتحاد و همبستگی امکان پذیر است. چنان چه امام علی علیه السلام فرمود: «هیچ ملتی درباره انجام کاری باهم متحد نشد، جز این که نیرو و قدرت پیدا کرد و هیچ ملتی از این قدرت بهره نگرفت، مگر این که خداوند گرفتاری آنان را بر طرف کرد و آن ها را از بلای ذلت نجات داد.» همچنین آن حضرت عزت مندی و موفقیت و ذلت امت های گذشته را مبنی برهمگرایی و اختلاف دانسته، فرمود: «اگر بیندیشید در تفاوت احوال آن ها در زمان خوشی و رفاه و زمان سختی، آنگاه لازم می شود برشما که به سراغ عواملی بروید که باعث عزت و اقتدار آنان شد و دشمنانشان را از آن ها دور کرد و عافیت و سلامت برایشان آورد... و آن عبارت است از پرهیز از تفرقه و اهتمام به الفت و محبّت و توصیه و تشویش برهمگامی و همبستگی...» ؛ «بنگرید آن ها چگونه بودند هنگامی که جمعیت هایشان متحد، خواسته ها متفق، قلب ها و اندیشه ها معتدل، دست ها پشتیبان هم، شمشیرها یاری کننده یک دیگر، دیده ها نافذ و عزم ها و هدف ها همه یکی بود؛ آیا زمامدار و پیشوای همه جهانیان نشدند؟! از آن طرف پایان کار آنان را نیز بنگرید، آن هنگام که پراکندگی درمیان آن ها واقع شد، الفتشان به تشتّت گرایید، اهداف و دلها اختلاف پیدا کردند، به گروههای متعددی تقسیم شدند و در اثر پراکندگی، باهم به نبرد برخاستند. (در این هنگام بود) که لباس کرامت و عزت از تنشان بیرون شد و وسعت و نعمت از آنان سلب شد و تنها سرگذشت آنان در میان شما باقی مانده که مایه عبرت برای عبرت گیرندگان است...»

اولین راهکارعملی برای رسیدن به هبستگی و تقویت وحدت اسلامی برای وحدت یک جامعه، رهبری واحد و اطاعت و پیروی از اوست.

راهکارهای عملی برای رسیدن به همبستگی و تقویت وحدت اسلامی چیست؟

راهکار های عملی برای رسیدن به هبستگی و تقویت وحدت اسلامی برای وحدت یک جامعه، رهبری واحد و اطاعت و پیروی از او، سخن نخست است. یعنی قبل از هر راهکار دیگر انجام فعالیت در مسیر همبستگی، شناسایی یک رهبر واحد، گرد آمدن در کنار او و حرف شنوی از اوامر و دستورهای وی، از اهم راهکارهای وحدت به شمار می رود. یکی از راهکارهای وحدت، شناسایی کانون فساد و منشأ اختلاف است. ما نباید خود را درگیر مسائل ظاهری و سطحی اختلاف ها کنیم، باید ریشه های اصلی را پیدا کنیم و بخشکانیم. از راهکارهای اساسی دیگر، توجه و پرداختن نویسندگان و فرهنگیان و دانشمندان به وحدت و تولید کتابها و دیگر آثاری است که در زمینه وحدت و همبستگی باشند و جامعه اسلامی را به همدلی فرا بخوانند. یکی از تأثیر گذار ترین راهکارهای وحدت، برنامه ریزی، ایجاد انجمن ها و انجام کارهای تشکیلاتی در مسیر همبستگی است. یکی از عوامل خطرناک تفرقه و اختلاف، توهین و افترا به افراد، جامعه و یا مذهب و اعتقاد دیگران است. راهکار اصولی در این زمینه نیز از بین بردن این عامل است. امام(ره) پس از آزادی از زندان در سال 1343 وقتی متوجه می شوند در بین طلاب جوان صحبت هایی در هجو و بدگویی از بعضی از مراجعی که با امام همراهی نکرده اند رایج شده است، به شدت بر آشفته می شوند. یکی از مهم ترین راهکارهای همبستگی و همدلی، احترام متقابل به همدیگر است. دو فرد و یا دو جامعه و یا دو مذهب و اعتقاد ممکن است تفاوتها و تمایزاتی داشته باشند. راه مسالمت زیستی و همبستگی این است که نسبت به هم روابط احترام آمیز متقابل داشته باشند. این مسئله در بین گروههای مختلف یک جامعه و حتی افراد یک خانواده نیز صادق است. احترام متقابل موجب همدلی و وحدت می گردد. یکی دیگر از راهکارها اینکه مسلمانها و مذاهب مختلف اسلامی و همین طور اسلام با دیگر ادیان توحیدی مشترکات بسیاری دارند که تمسک به این مشترکات می تواند یکی از راهکارهای اساسی وحدت و همبستگی جوامع انسانی یا اسلامی باشد. از راهکارهای مهم همبستگی، پرداختن به مسائل و پرهیز از امور تفرقه افکن است. باید مصالح امت اسلامی همواره توجه کرد و از حرکاتی که فایده ای جز ایجاد تفرقه در صفوف مسلمانان ندارد به شدت پرهیز نمود. از کاربردی ترین راهکارهای وحدت، اقدام عملی در جهت ایجاد وحدت و همبستگی است. وحدت با آرزو و تخیل انجام نمی پذیرد. اگر واقعاً می خواهیم به وحدت حقیقت دست یابیم، باید بکوشیم در عمل وارد صحنه شویم و گامهای عملی و کاربردی در این زمینه برداریم. تشکیل حکومت اسلامی یکی از این اقدامات عملی است.
از راهکارهای مهم همبستگی،مسلمانان باید به سرنوشت همدیگر حساس باشند و به مصائب و مشکلاتشان ابراز احساسات نمایند. مسلمانان خارج از حوزه جغرافیای خاص خودشان، به امور مشترک دینی و باورهای ایمانی خوداهتمام به خرج دهند. حضرت امام با تعیین آخرین جمعه ماه مبارک رمضان به عنوان روز «جهانی قدس» و «روز اسلام»، اهتمام خاص خود به امور مسلمانان را نشان دادند و نقطه عطفی در اتحاد میان مسلمانان جهان ایجاد کردند که هر روز و هر سال بر عظمت و ابهت این روز افزوده می شود.از راهکارهای مهم همبستگی،بیداری در مقابل دشمن، آگاهی از توطئه ها و برنامه های تفرقه افکنانه آنان و برخورد قاطع و دندان شکن با آنها، موجب اتحاد و همبستگی مسلمانان می گردد. موضع بسیار به حق امام با فتوای تاریخی و برخورد قاطع مبنی بر حکم ارتداد و اعلام حکم قتل سلمان رشدی که مورد اتفاق همه فرق مسلمانان است ، باعث احیای اسلام و اتحاد مسلمانان در برابر دشمنان شد. یکی از راهکارهای وحدت این است که ما به هدف امیدوار باشیم، ایجاد وحدت امت اسلامی و بیداری جوامع مسلمان از خواب غفلتی که آنان را فرا گرفته است، برای ما خواب و خیال نباشد، بلکه آن را هدف تحقق یافتنی و در دسترس بدانیم.

ما این را باید بدانیم که در این عصر از هر عصر دیگر، مسلمانان بیشتر به اتحاد و رفع اختلاف احتیاج دارند. ما شیعیان این افتخار را داریم که علی(ع) بزرگ­ترین گذشت­ها و فداکاری­ها را در زمینه خلافت انجام داد، در نهایت خلوص نیت با رقبای خود همکاری و همگامی کرد؛ یعنی مصلحت اسلام را بالاترین مصلحت­ها دانست. رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار مسئولان نظام، سفرای کشورهای اسلامی و شماری از قشرهای مردم، عید سعید فطر را زمینه مناسبی برای اتحاد و انسجام در ابعاد ملی و دنیای اسلام دانستند و تأکید کردند: عید واقعی هنگامی تحقق می یابد که امت اسلامی انگیزه های اختلاف و دو دستگی را کنار بگذارد و دست در دست یکدیگر و با تمسک به تعالیم اسلامی بار دیگر به تعالی، عزت و قدرت برسند. عید واقعی هنگامی تحقق می یابد که امت اسلامی انگیزه های اختلاف و دو دستگی را کنار بگذارد و دست در دست یکدیگر و با تمسک به تعالیم اسلامی بار دیگر به تعالی،عزت و قدرت برسند. ایشان با اشاره به یکپارچگی ملت بزرگ ایران با وجود اقوام و مذاهب مختلف در کشور افزودند: در طول سالیان گذشته، دشمن همواره تلاش کرده است با استفاده از انگیزه های قومی و مذهبی در اتحاد کلمه ملت یکپارچه ایران خلل ایجاد کند اما هیچگاه موفق نبوده و ملت ایران در جلوه گاههای حضور عظیم خود این وحدت را به نمایش گذاشته است.

ترویج قومیت گرایی و تعصبات افراطی، حزب گرایی، تضعیف پایه

 های ایمان از طریق تهاجم فرهنگی، تخریب شخصیتهای وحدت آفرین از طریق شایعه سازی و ترور شخصیت و اشخاص، ایجاد نارضایتی از طریق ایجاد توقعات و بزرگ نمایی نواقص، از مهم‌ترین شگردهای استعمار برای وحدت شکنی است.

6. موانع اتحاد مسلمین  چیست؟

موانع اتحاد و عوامل اختلاف به دو دسته تقسیم شده است: الف) موانع اخلاقی اتحاد؛ ب)موانع سیاسی و اجتماعی اتحاد.
الف) موانع اخلاقی اتحاد: پیامبر اکرم (ص) هدف از بعثت خویش را اتمام مکارم اخلاقی بیان کردند: "انما بعثت لاتمم مکارم الاخلاق»  و اخلاق صرفاً در آداب فردی خلاصه نمی شود، بلکه اخلاق اجتماعی نیز بخش عمدۀ آن است و اساساً آن گاه که اخلاق فرد، فاسد باشد، اجتماع که مجموعه ای از فردهاست، فاسد می‌شود و روابط انسانی ناسالمی را پیدا خواهد کرد. اتحاد نیز به عنوان عنصری اجتماعی از این مهم مستثنی نیست. اخلاق صحیح اسلامی پایه های وحدت را مستحکم می کند و صفات زشت و رذیله بنیادهای آن را فرو می پاشد.

از مهمترین موانع اخلاقی اتحاد ؛
1) هوا پرستی و عدم اخلاص در بسیاری موارد اختلافات افراد و گروهها، ظاهری علمی و فکری دارد امّا در واقع امر جز هوی پرستی ، خود پسندی و خودخواهی منشأ دیگری ندارد.
2) تعصب کور: تعصبات شخصی ، مذهبی و گروهی از جمله موانع مهم اتحاد است. انسان متعصب به صرف وابستگی مذهبی، ملی و گروهی و بدون دلیل و برهان و به صورت افراط گونه به حمایت یا نکوهش حزب، فکر و یا مذهب دیگری می پردازد و جز جناح و عقیده خویش همه آراء و دیدگاهها را باطل می شمارد. شخص متعصب بیشتر به کسی می ماند که به تنهایی در خانه ای از جنس آیینه زندگی می کند و به هر سمت که رو کند، جز خویشتن کسی را نمی بیند. قرآن در وصف مشرکان می فرماید: "واِذا قیلَ لَهُمُ اتَّبِعوا ما اَنزَلَ اللَّهُ قالوا بَل نَتَّبِعُ ما اَلفَینا عَلَیهِ ءاباءَنا اَولَو کانَ ءاباؤُهُم لایَعقِلونَ شَیًئا ولا یَهتَدون؛ و چون به آنان گفته شود از آن چه خدا نازل کرده است پیروی کنید می گویند: بلکه از چیزی که پدران خود را بر آن یافتیم پیروی می کنیم. آیا هر چند پدرانشان چیزی را درک نمی کرد و به راه صواب نمی رفتند [باز هم در خور پیروی هستند]."
اساساً آموزهای اسلام با تعصب سرسازگاری ندارد و هر کس که تعصّب بورزد یا دیگران به خاطر او تعصب بورزند، رشته های ایمان را از گردن خود باز کرده است و این است معنای حدیث پیامبر (ص) که فرمود: «مَن تَعَصّب أو تُعُصّبَ له فقد خلع ربق الایمان من عنقه.»
با این حال چگونه می توان پذیرفت کسی که ادعای اسلام و ایمان می کند و با تعصب کور کورانه نسبت به ملیت و مذهب و عقیده خویش، بذر اختلاف را بین جوامع اسلامی می کارد؟ مگر نه این است که استعمارگران از تعصب کور وهابیت به عنوان ابزاری جهت اختلاف مسلمین و برادر کشی استفاده می کنند؟
3) تکبر و خود پسندی: تکبر آفتی اخلاقی است که در نابسامانی روابط اجتماعی تأثیر بسزایی دارد. خوی استکباری تنها متعلق به بیگانگان نیست بلکه بسیاری از مسلمان نماها نیز دارای چنین روحیه ای هستند که در صورت رسیدن به قدرت، ضررهایی بیش از مستکبران خارجی بر مسلمین وارد می‌کنند.

4) حسادت، کینه ورزی و بدگمانی: در روابط میان مسلمانان طبیعتاً اختلافات و کدورتهایی پیش می آید که با بزرگ منشی ، مسالمت جویی و عفو و گذشت قابل رفع است و بر عکس کینه ورزی موجب افزایش شکاف و تعمیق اختلافات و کدورتهاست.
5) دنیا پرستی و جاه طلبی: اتحاد در بسیاری از موارد نیازمند روحیه ایثار و فداکاری، عفو و بخشش و تواضع و فروتنی است. دنیا طلبان و عاشقان شهرت و مقام که هیچ عملی را جز در راستای مال و مقام انجام نمی دهند و در لحظات بحرانی و مشکلات اجتماعی به جای میدان دادن به افراد لایق و گذشتن از حقوق خویش بر حفظ قدرت و موقعیت حزب و جناح خویش تأکید می کنند، بزرگترین سنگ اندازی را در جهت اتحاد مسلمانان ایجاد می کند. آنها به جای اعتصام به حبل الله به عنوان محور وحدت به حبل شیطان که همان دنیا پرستی است، چنگ می زنند و ایجاد تفرقه می کنند. آنان به راحتی به خاطر متاعی اندک و پُستی کوچک پَست می شوند و عزت و شوکت خود و میهن خود را می فروشند و استعمارگران نیز با توجه به چنین روحیاتی به تطمیع مادی و معنوی آنان می پردازند.
ب) موانع سیاسی و اجتماعی اتحاد: موانعی چون عزلت گزینی ، تحزب گرایی، اطاعت ناپذیری از رهبری و نقش استعمار را می توان از جمله مهم‌ترین موانع سیاسی و اجتماعی وحدت دانست. خوی استکباری و روح استعماری هرگز اجازه برتری و عزت مسلمین را نخواهد داد. قوم عاد با چنین روحیه استکباری می گفتند: چه کسی از ما قدرت نیرومند تر دارد: "فَاَمّا عادٌ فاستَکبَروا فِى‏الاَرضِ بِغَیرِالحَقِّ وقالوا مَن اَشَدُّ مِنّا قُوَّةً ا" از این رو مستکبران همواره به دنبال یافتن راهکارهای ضعف کشورهای مستقل و آزادی خواه هستند و از آنجا که خطر جامعه منسجم اسلامی برای آنان قطعی است، نه مسلمان گوشه گیر و عزلت گزین، استعمار به دنبال شکستن این انسجام و تفرقه افکنی میان آنان است و از آنجا که قرآن و آموزه های الهی محور وحدت است، از بزرگترین شگردهای آنان تضعیف آموزهای ایمانی مسلمین است . این است اعلامیه خطرناک جامعه جهانی یهود که می گوید: «بر ما واجب است که کتاب ایشان، قرآن را که بُرنده ترین سلاح اسلام است، استخدام کنیم تا اسلام را از میان برداریم و بر ما واجب است که به مردم نشان دهیم آن چه در قرآن از مطالب صحیح است، جدید نیست و از جای دیگر گرفته است و آنچه در آن جدید است، نادرست است.»
"گلاد ستون" یکی از نخست وزیران کلیدی انگلستان در شکل گیری این امپراطوری پیر در مجلس عوام گفته بود: "دو گردنه سختی که راه تسلط ما را بر مستعمرات اسلامی بسته است و با تمام قوا باید در برداشتن آن کوشید، دو چیز است." در این وقت قرآنی را که همراه آورده بود، نشان داد و گفت: "اول این کتاب"، آن گاه اندکی سکوت کرده و با دست چپ به دست مشرق اشاره نمود و گفت: "دوّم این کعبه است."
و دقیقاً او بر دو محور مشترک مسلمانان جهان انگشت گذاشته و آنان را نشانه رفته است. بر این اساس ترویج قومیت گرایی و تعصبات افراطی، حزب گرایی، تضعیف پایه های ایمان از طریق تهاجم فرهنگی، تخریب شخصیتهای وحدت آفرین از طریق شایعه سازی و ترور شخصیت و اشخاص، ایجاد نارضایتی از طریق ایجاد توقعات و بزرگ نمایی نواقص، از مهم‌ترین شگردهای استعمار برای وحدت شکنی است.
علاوه بر دو مانع عمده بیان شده، می توان از مسأله جهل و بی خبری و غفلت و بی توجهی، بی هدفی و شناخت ناقص از دین و جزئی نگری و صرف عمر در مناقشات جزئی به عنوان موانع فکری اتحاد نام برد. جهل از اهمیت اتحاد و موانع آن، جهل از آثار زیانبار تفرقه، جهل از توطئه های گستردۀ استعمار ، غفلت از مشکلات مسلمانان و نیازهای حیاتی آنان، عدم انتخاب هدف درست و پایداری در راه آن، تأکید بر بخشی از آموزه های دینی از جمله عبادات فردی و غفلت از ابعاد اجتماعی دین که چهره ناقصی از دین را متجلی می سازد، عدم نگرش کلان به مسایل و کوته نظری و خرده بینی از جمله محورهای مهم این موانع است که در مجال گسترده تر باید مورد توجه قرار گیرد.